دوره ذهن زیبا

داستان دانشجوی جوانی که به انتهای خط  رسیده بود

ده سال پیش اولین باری که صادق را دیدم، به قول خودش چیزی شبیه مرده متحرک بود.«اینکه جلوی شما نشسته یک مرده متحرک است». دپرس بود، دچار احساس کرختی، احساسی که باعث می‌شود انسان نسبت به اتفاق‌های خوب و بدی که برایش می‌افتد، ظاهراً هیچ واکنشی نداشته باشد، چون به این باور رسیده که تلاش کردن و نکردن فرقی ندارد درهرحال او یک مفلوک شکست‌خورده است. «آمده‌ام ببینم شما می‌توانید کاری برای من بکنید». با اصرار زیاد یک دوست آمده بود.

خلاصه کنیم، بعد از دو، سه جلسه مشاوره و کار موفق شدیم عشق شغلی‌اش را باهم پیدا کنیم؛ کارآفرینی.

در ادامه فراقدرت درونی‌اش را نیز پیدا کردیم. با این اتفاق‌ها حسش کمی بهبود پیداکرده بود، اما موانع اصلی، تازه پیدایشان شده بود. صادق سال سوم رشته جامعه‌شناسی بود. از بد حادثه، این رشته را انتخاب کرده بود.

در جلسه دوم برایم روشن توضیح داده بود که دغدغه اصلی‌اش در زندگی این است که خودش را به والدین و خصوصاً پدرش ثابت کند اما هر راهی را که رفته بود به مانع خورده بود. این ناکامی‌های پیاپی، باعث شده بود که پدرش بیش از بیش به او بی‌اعتماد شود و مدام تحقیرش کند، می‌گفت «روح روانم مثل آبکش سوراخ‌سوراخ شده، بس که زخم‌زبان خورده‌ام.» بااین‌حال، قرار ما بر این نبود که به این بهانه و بهانه‌های دیگر دست از تلاش برداریم. ما هر دو به هم متعهد شده بودیم که او را از این بن‌بست روحی روانی و کاری برهانیم. در یکی از جلسات موانع عمده او را برای شروع کارآفرینی شناختیم و آن‌ها را این‌گونه دسته‌بندی کردیم:

• وحشت از اشتباه و شکست، چون برایش عواقب بدی داشت.
• ترس شدید از قضاوت دیگران
• اعتمادبه‌نفس پایین، خودش را سرسوزنی قبول نداشت.
• احساس ناامیدی شدید
• باور غلط نداشتن سرمایه اولیه کافی برای کارآفرینی
• نداشتن مهارت‌های سخت و نرم لازم

بعدازآن، باهم نشستیم به تحلیل جنس این موانع جدی.

این تحلیل به او کمک کرد تا بفهمد که چهار مانع اول این لیست، از جنس موانع ذهنی هستند (می‌توانید آن‌ها را موانع روانی هم بدانید، اما فراموش نکنید که ذهن و روان یکی هستند.)

وقتی برایش باز کردم که ذهن ما مانند کامپیوتر است و از سه بخش اصلی سخت‌افزار و نرم‌افزار و محتوای موجود در حافظه‌اش تشکیل‌شده و اینکه نرم‌افزارهای ذهن ما در اصطلاحات روانشناسی «ذهنیت» (mindset) نامیده می‌شود، خیلی زود به اهمیت ذهنیت‌ها آگاه شد، او فهمید که؛

1-ترس از شکست ناشی از این ذهنیت سمی است که زندگی یعنی «موفقیت دائمی» بنابراین هر بار که شکست بخوری زندگی نکرده‌ای. ذهنیت درست این است که زندگی رشد و پیشرفت دائمی است؛ که این بر اثر آموزش و یادگیری مادام‌العمر حاصل می‌شود. اگر این است دیگر موفقیت و شکست نباید تأثیرات متفاوتی روی روح و روان ما بگذارد، زیرا ما می‌توانیم که هم از موفقیت‌هایمان و هم از شکست‌هایمان بیاموزیم.

2- ترس از اشتباه، هم ناشی از یک ذهنیت سمی دیگر است:

ذهنیت کامل گرا؛ در این ذهنیت باور بر این است که شما هرگز نباید ناقص و ناپسند کارتان را انجام دهید، حتی اگر آن کار برایتان جدید است یعنی که باید مادرزادی صاحب همه مهارت‌های لازم باشی. واقعاً خنده‌دار نیست دوستان؟ چرا؟

چون حتی اگر شما نابغه دهر هم باشید، در حین یادگیری هر مهارت جدیدی چندین بار اشتباه می‌کنید.

کامل گرایی کجا خوب و درست است؟ زمانی که شما در کارتان استاد (حرفه‌ای) شده باشید, نه در اول کار و زمانی که شما هنوز یک مبتدی یا غیرحرفه‌ای هستید.

3- ترس از قضاوت دیگران هم یک ذهنیت سمی دیگر است. این ذهنیت که تو باید همرنگ جماعت باشی تا بتوانی زندگی کنی، این همرنگی با جماعت می‌طلبد که آن‌ها بر نگرش‌ها، افکار، باورها، ارزش‌ها، انتخاب‌ها و رفتارهای شما مهر تائید بزنند, در غیر این صورت خطر طرد شدن و تنها ماندن در کمینتان است. درصورتی‌که همانند دیگران بودن شما را تا سطح یک مقلد دیگران پایین می‌آورد و از شما یک موجود تکراری و ملال‌انگیز می‌سازد. درعین‌حال که این همرنگی با فطرت آدمی و قوانین هستی در تضاد کامل قرار دارد. ما متفاوت زاده شده ایم و تعلیم و تربیت درست آن است که ما را متفاوت بار بیاورد.

4-اعتمادبه‌نفس پایین هم ناشی از یک ذهنیت سمی است:

ذهنیت ثبات باور، ذهنیت به‌شدت مخربی که می‌گوید ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری ما مادرزادی و در طول عمرمان ثابت هستند و ما نمی‌توانیم آن‌ها را تغییر دهیم. درحالی‌که ذهنیت درست و سالم و جدید ذهنیت موسوم به «ذهنیت رشد باور» است که مادر زادی بودن ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری انسان را نفی کرده، بنابراین در همه برنامه‌ها و دوره‌های آموزشی میان و بلندمدت (شش ماه تا یک سال) خودمان کار را با تغییر ذهن و ذهنیت‌های تعالی جویان آغاز می‌کنیم، زیرا این الگوی جهانی می‌گوید: اول ذهنیت بعد مهارت (first mindset then skill)

هم چنانکه این سرفصل برنامه منتورشیپ صادق پیش می‌رفت و ذهنیت‌های سمی و کهنه‌اش کم‌کم کنار می‌رفتند، شروع کرد به اینکه خودش را، دیگران (ازجمله والدینش) را، همکلاسی‌ها را، دوستانش را، زندگی را، دنیا را به‌گونه‌ای تازه و سازنده و سالم ببیند و از شر نگرش‌ها، باورها و ارزش‌های سمی‌اش خلاص شود. او بعدها به خودش و دیگران گفته بود که با تغییر ذهن و ذهنیت‌های سمی‌اش، احساس می‌کرده که از نو متولدشده است و حقیقتاً نیز چنین است.

تغییر ذهنیت‌های سمی = تولد دوباره

صادق تا وقتی درگیر ذهنیت‌های سمی‌اش بود، احساس می‌کرد هیچ راهی برای تغییر شرایط غم انگیزش ندارد. به‌بیان‌دیگر او فکر می‌کرد دستانش کاملاً بسته است و درجه آزادی‌اش تقریباً صفر است.

ذهنیت سمی «کمیابی و فقر» که او درگیرش بود، این احساس بن‌بست و نداشتن درجه آزادی را برایش تشدید کرده بود.

افرادی که هنگام برخورد با مانع‌ها و مشکلات مختلف زندگی و یا برای رسیدن به رؤیاهایشان احساس می‌کنند راه‌حل‌های خوب و راه‌های خوب کم است، عملاً از تلاش بازمی‌ایستند و روزبه‌روز در ناکامی و فقر و فلاکت بیشتری فرو می‌روند. تغییر ذهنیت‌های سمی به صادق کمک کرد تا دریابد که برای غلبه بر انواع مشکلات و موانع همیشه راه‌حل‌های بدیعی وجود دارد و همین‌طور راه درست و مؤثر برای رسیدن به خواسته‌هایمان کم نیست.

با تغییر ذهنیت‌های سمی، ازجمله ذهنیت کمیابی و فقر به این باور می‌رسید که جهانی سرشار از انواع راه‌حل‌ها و هم‌چنین انواع راه‌های خوب برای رسیدن به خواسته‌هایتان وجود دارد.

یکی دیگر از ذهنیت‌های سمی صادق, که او را خسته کرده بود، ذهنیت گذشته‌گرایی‌اش بود که باعث شده بود در دنیای گذشته‌اش زندانی شود و از ساختن یک آینده باشکوه و شگفت‌انگیز برای خودش غافل بماند.

اتفاقاً جالب است که بدانید ذهنیت گذشته‌گرایی که باعث می‌شود انسان درگذشته خودش بماند، یکی از عوامل کلیدی مشکلات و کمبودهای مالی و رفاهی و همچنین در جا زدن در شغل و حرفه است. گذشته یک فرد، حتی اگر شامل خیلی از چیزهای خوب باشد، باز در برابر امکانات و ظرفیت‌ها و گزینه‌هایی که آینده در دسترس او قرار می‌دهد، فوق‌العاده ناچیز و حقیر است. گذشته امکان هیچ تغییری ندارد, درحالی‌که آینده به‌عنوان سرزمین فراوانی و ثروت، آکنده از فرصت‌ها و موقعیت‌های مثبت و سازنده است که آن‌ها را پایانی نیست.